De achtergrond van de zaak

In het kader van de door de Spaanse bank Bankia ingeleide exequaturprocedure hebben de kredietnemers zich op het standpunt gesteld dat de hypotheekovereenkomst bedingen bevat die in strijd zijn met het algemene verbod op oneerlijke handelspraktijken van artikel 5, lid 1, van Richtlijn Oneerlijke HandelspraktijkenRichtlijn 2005/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2005 betreffende oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt. Bovendien stelden zij dat was voldaan aan de voorwaarden die hen in staat stelden zich te onttrekken aan de tenuitvoerlegging en de schuld te vereffenen door het pand in betaling te geven terwijl zij er als huurders bleven wonen, overeenkomstig de code voor goede bankpraktijken, zodat Bankia, als gebonden aan deze code, de inbetalinggeving van het pand had moeten aanvaarden, zoals door verweerders in het hoofdgeding was voorgesteld. Op grond daarvan hebben zij bij de verwijzende rechter bezwaar gemaakt tegen die procedure.

De verwijzende rechter vroeg zich af of het handelen van Bankia oneerlijke handelspraktijken in de zin van die richtlijn oplevert. Dienaangaande zet de verwijzende rechter uiteen dat naar nationaal recht een verzet tegen een hypothecaire executoriale procedure enkel kan worden gebaseerd op een van de gronden die limitatief zijn opgesomd in de relevante nationale bepalingen, waaronder het bestaan van een oneerlijk beding in de overeenkomst, maar niet het bestaan van oneerlijke handelspraktijken, waartegen enkel kan worden opgekomen door middel van een afzonderlijke vordering. Het instellen van een dergelijke vordering zou echter niet tot schorsing van de executieprocedure leiden, aangezien de rechter die over het bodemgeschil oordeelt, volgens de toepasselijke nationale bepalingen niet bevoegd zou zijn om deze procedure te schorsen.

In die context heeft de verwijzende rechter het Hof in wezen gevraagd of het Unierecht hem in staat stelde om de gestelde oneerlijke handelspraktijk te toetsen tijdens de procedure inzake gedwongen tenuitvoerlegging van de hypotheek, net zoals hij dat op grond van richtlijn 93/13 (betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten) kan doen met betrekking tot oneerlijke bedingen, en om de geldigheid van de door een hypotheek gewaarborgde leningsovereenkomst te beoordelen. Bovendien vroeg zij zich af of nationale wetten die de naleving van een gedragscode niet waarborgen indien de handelaar besluit die code niet toe te passen, in overeenstemming zijn met Richtlijn Oneerlijke HandelspraktijkenRichtlijn 2005/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2005 betreffende oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt.

Het oordeel

With reference to its judgment in UPC Magyarország (C-388/13), the ECJ states that the Unfair Commercial Practices Directive “restricts itself to providing, in Article 5(1) thereof, that unfair commercial practices ‘shall be prohibited’ and that, accordingly, it leaves the Member States a margin of discretion as to the choice of national measures intended, in accordance with Articles 11 and 13 of that directive, to combat those practices, on condition that they are adequate and effective and that the penalties thus laid down are effective, proportionate and dissuasive (paragraph 31). In addition, the ECJ notes that pursuant to recital 9 of that directive, it is without prejudice to EU and national rules on contract law, including the rules on the validity, formation or effect of a contract. “Consequently, a contract being used as an enforceable instrument cannot be declared invalid solely on the ground that it contains terms that are contrary to the general prohibition of unfair commercial practices laid down in Article 5(1) of that directive” (paragraph 33).

The ECJ rejects the European Commission’s assertion that the judgment of the ECJ in Aziz (C-415/11), delivered against the background of Directive 93/13 (on unfair terms in consumer contracts), must be extended to the Unfair Commercial Practices Directive “given that, although those directives aim to provide a high level of protection for consumers, they nonetheless pursue that objective by different means” (paragraph 36). The ECJ explains that Directive 93/13 clearly provides that unfair terms are not to be binding on the consumer, and that it is for this reason that the ECJ has held that procedural rules impair the protection sought by that directive, in so far as they render it impossible for the court adjudicating on the substance — before which the consumer had brought proceedings claiming that the contractual term on which the right to seek enforcement was based was unfair in the light of Directive 93/13 — to grant interim relief capable of staying or terminating the mortgage enforcement proceedings, where such relief was necessary to ensure the full effectiveness of its final decision. This is not the case as regards the Unfair Commercial Practices Directive, as this directive merely requires Member States to ensure that adequate and effective means exist to combat unfair commercial practices, with the purpose of putting an end to such practices.

The ECJ concludes that, accordingly, “solely on the basis of the provisions of [the Unfair Commercial Practices Directive], a contractual term cannot be declared invalid even if it was agreed on between the parties to the contract on the basis of an unfair commercial practice” (paragraph 43).

That being said, the ECJ stresses that where the court hearing mortgage enforcement proceedings reviews the validity of the enforceable agreement in the light of Directive 93/13, it will be open to that court to assess, in the context of that review, the unfairness of a commercial practice on which that agreement was based. “Although a finding that a commercial practice is unfair is not such as to establish, automatically and on its own, that a contractual term is unfair, it is one element among others on which the competent court may base its assessment of the unfairness of contractual terms, an assessment which, under Article 4(1) of Directive 93/13, must take all the circumstances of the particular case into account” (paragraph 49)).

Having regard to the foregoing, the ECJ rules that answer to the first question is that the Unfair Commercial Practices Directive must be interpreted as not precluding national legislation which prohibits the court hearing mortgage enforcement proceedings from reviewing, of its own motion or at the request of the parties, the validity of the enforceable instrument in light of the existence of unfair commercial practices and, in any event, prohibits the court having jurisdiction to rule on the substance regarding the existence of those practices from adopting any interim measures, such as staying the mortgage enforcement proceedings (paragraph 51).

As to the invoked code of conduct, the ECJ holds that it is true that Article 6(2)(b) of the Unfair Commercial Practices Directive provides that non-compliance by a trader with a code of conduct may constitute an unfair commercial practice, but that the directive does not require the Member States to provide for there to be direct consequences for traders solely on the ground that they have not complied with a code of conduct after subscribing thereto. Member States are therefore not required to confer a legally binding nature on a code of conduct.